Giỗ Tổ Nghề Sân Khấu – Người Khởi Nguồn Nghệ Thuật Việt Nam

Giỗ tổ nghề sân khấu là một trong những ngày lễ truyền thống quan trọng của ngành sân khấu và nghệ thuật biểu diễn tại Việt Nam. Đây là dịp để các nghệ sĩ, diễn viên, và những người làm việc trong ngành sân khấu cùng nhau tôn vinh và tri ân các bậc tiền nhân – những người được xem là Tổ nghề đã sáng lập và phát triển nghề này. Hằng năm, lễ giỗ tổ không chỉ là dịp để nhìn lại quá trình hình thành và phát triển của ngành sân khấu mà còn là khoảnh khắc để các nghệ sĩ cầu mong sự bình an, thành công trong sự nghiệp và đời sống.

Nguồn gốc và ý nghĩa của Giỗ tổ nghề sân khấu

Giỗ tổ nghề sân khấu xuất phát từ truyền thống “tôn sư trọng đạo”, tôn vinh những người đã khai sinh ra ngành nghệ thuật biểu diễn. Theo truyền thuyết dân gian, tổ nghề sân khấu là những bậc thầy, những vị tiền bối đầu tiên đã sáng tạo ra các loại hình nghệ thuật như hát bội, cải lương, chèo, tuồng, và nhiều hình thức biểu diễn khác. Cũng từ đó, lễ giỗ tổ dần được hình thành và trở thành một nét văn hóa không thể thiếu trong đời sống của những người làm sân khấu.

Giỗ tổ nghề sân khấu thường được tổ chức vào ngày 12 tháng 8 âm lịch hàng năm, là thời điểm mà các nghệ sĩ trên khắp cả nước đều hướng về tổ tiên với lòng biết ơn sâu sắc. Đối với họ, tổ nghề không chỉ là những người đã sáng tạo ra nghệ thuật sân khấu, mà còn là người bảo trợ cho sự nghiệp của họ.

Tổ nghề sân khấu là ai?

Trong ngành sân khấu Việt Nam, “Tổ nghề” là cụm từ dùng để chỉ những vị tiền bối đã khai sáng và phát triển nghề diễn, mở đường cho nghệ thuật sân khấu trở thành một phần quan trọng của văn hóa Việt Nam. Theo truyền thuyết, có ba vị được xem là 3 ông Tổ nghề sân khấu chính:

• Lý Công Uẩn: Là người sáng lập triều đại nhà Lý và cũng được coi là người đặt nền móng cho nghệ thuật sân khấu cung đình.
• Đinh Lễ: Một vị tướng tài thời nhà Đinh, người có công lớn trong việc phát triển nghệ thuật múa và nhạc.
• Phạm Thị Trân: Được xem là nữ nghệ sĩ đầu tiên của Việt Nam, bà đã phát triển hát chèo, một trong những loại hình sân khấu truyền thống quan trọng.

Những người làm nghề sân khấu từ xưa đến nay đều coi các vị này là Tổ nghề và luôn tưởng nhớ, tôn vinh họ trong mỗi dịp giỗ tổ.

Lễ giỗ tổ nghề sân khấu diễn ra như thế nào?

Lễ giỗ tổ nghề sân khấu thường được tổ chức tại các nhà hát, đền thờ tổ nghiệp hoặc những không gian văn hóa linh thiêng liên quan đến nghệ thuật. Tại đây, các nghệ sĩ và những người làm trong ngành sẽ cùng nhau dâng hương, cầu nguyện cho sự nghiệp sân khấu được phát triển mạnh mẽ, cầu mong tổ nghề phù hộ cho sự nghiệp và cuộc sống thuận lợi.

Lễ dâng hương thường bắt đầu bằng những nghi thức truyền thống như chuẩn bị mâm cỗ, dâng lễ vật lên bàn thờ tổ. Sau đó, các nghệ sĩ sẽ thực hiện nghi thức lễ bái, bày tỏ lòng biết ơn và tri ân đến tổ nghề. Ngoài ra, các hoạt động biểu diễn nghệ thuật cũng được tổ chức nhằm tạo không khí vui tươi, phấn khởi, đồng thời là cơ hội để các nghệ sĩ trẻ thể hiện tài năng của mình.

Các nghi lễ khác nhau có thể diễn ra tùy theo vùng miền, nhưng điểm chung là tất cả đều xoay quanh việc tôn vinh nghệ thuật và giữ gìn giá trị văn hóa truyền thống.

Giỗ tổ nghề sân khấu 2024 ngày nào?

Theo truyền thống, Giỗ tổ nghề sân khấu thường được tổ chức vào ngày 12/8 âm lịch hàng năm. Năm 2024, ngày này sẽ rơi vào thứ Ba, ngày 14 tháng 9 dương lịch. Lễ giỗ tổ diễn ra khắp nơi trên cả nước, từ các sân khấu lớn ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh đến các địa phương khác nơi có nghệ sĩ và nhà hát hoạt động. Đây là dịp để cộng đồng nghệ sĩ quy tụ, tổ chức cúng lễ và thực hiện các nghi thức tôn vinh Tổ nghề.

Cúng tổ nghề nghệ thuật như thế nào?

Việc cúng tổ nghề nghệ thuật là một phần không thể thiếu trong lễ giỗ tổ nghề sân khấu. Mâm cúng Tổ thường bao gồm các lễ vật cơ bản như:

• Trái cây tươi: Mâm trái cây ngũ quả tượng trưng cho ngũ hành và sự cân bằng.
• Giỏ trái cây: Thường sẽ có hoa và quả hoặc mỗi trái cây.
• Hương, nến, và nước: Các vật phẩm này tượng trưng cho sự kính trọng và thành tâm của người cúng.
• Mâm cơm: Có thể bao gồm gà luộc, xôi, rượu, chè, và bánh trôi nước.
• Đôi khi còn có thêm lễ vật là các trang phục biểu diễn hoặc đạo cụ nghệ thuật để cúng, tượng trưng cho sự nghiệp sân khấu.

Các nghệ sĩ thường làm lễ cúng với tất cả lòng thành, không chỉ để tôn vinh Tổ nghề mà còn để cầu mong cho sự nghiệp diễn xuất được thuận lợi, may mắn.

Tổ nghề sân khấu kiêng gì?

Theo truyền thống, những người làm nghề sân khấu có một số điều kiêng kỵ để giữ gìn sự may mắn và tránh những điều xui xẻo trong nghề. Một số điều kiêng phổ biến bao gồm:

• Không chụp ảnh khi đang mặc trang phục biểu diễn cổ: Điều này được coi là không tôn trọng nhân vật và vai diễn, làm mất đi tính thiêng liêng của nghệ thuật sân khấu.
• Không được nói xui trước khi lên sân khấu: Các diễn viên luôn phải giữ tinh thần lạc quan, tránh nói những điều tiêu cực trước giờ diễn.
• Kiêng đi ngược chiều khi đang tập luyện hoặc biểu diễn: Điều này được coi là đi ngược lại với sự thành công và may mắn trong sự nghiệp.

Mỗi đoàn hát hay nghệ sĩ có thể có những phong tục kiêng kỵ riêng, tùy thuộc vào truyền thống của từng nơi.

Văn khấn tổ nghề sân khấu

Khi cúng tổ nghề sân khấu, các nghệ sĩ thường đọc một bài văn khấn tổ nghề để bày tỏ lòng thành kính và cầu xin sự che chở, may mắn. Dưới đây là một đoạn văn khấn phổ biến trong lễ cúng tổ nghề:

“Nam mô A Di Đà Phật! Kính lạy Chư Vị Tổ Nghề! Hôm nay ngày lành tháng tốt, chúng con là những nghệ sĩ, diễn viên kính cẩn dâng lên các ngài hương hoa, lễ vật. Chúng con xin thành tâm cầu xin Chư Vị Tổ Nghề phù hộ độ trì cho chúng con được an lành, thăng hoa trong sự nghiệp, diễn xuất thành công, gặp nhiều may mắn. Chúng con nguyện luôn tôn trọng nghề nghiệp, cố gắng giữ gìn và phát triển nghệ thuật sân khấu nước nhà.”

Cúng tổ nghề sân khấu ngày mấy?

Lễ cúng tổ nghề sân khấu thường diễn ra vào ngày 12/8 âm lịch. Tuy nhiên, một số đoàn hát hoặc nhà hát có thể tổ chức lễ cúng sớm hoặc muộn hơn, tùy thuộc vào điều kiện và lịch biểu diễn của họ. Ngày cúng tổ không chỉ là dịp để dâng lễ tôn vinh các bậc tiền nhân mà còn là cơ hội để nghệ sĩ giao lưu, chia sẻ kinh nghiệm và gắn kết tinh thần nghệ thuật với nhau.

Ý nghĩa của Giỗ tổ nghề sân khấu

Ngày Giỗ tổ nghề sân khấu không chỉ mang ý nghĩa tâm linh mà còn là dịp để tôn vinh và khơi dậy niềm tự hào của những người làm nghệ thuật. Đây là dịp để thế hệ trẻ nhớ về công lao của các bậc tiền bối, đồng thời cũng là thời gian để tự nhìn lại và cố gắng phấn đấu trong sự nghiệp. Nghệ thuật sân khấu từ xưa đến nay luôn là phần quan trọng của văn hóa Việt Nam, và lễ giỗ tổ giúp duy trì và phát huy truyền thống tốt đẹp này.

Giỗ tổ nghề sân khấu là một ngày lễ thiêng liêng đối với những người làm nghệ thuật biểu diễn tại Việt Nam. Không chỉ là dịp để tưởng nhớ và tri ân các bậc Tổ nghề, mà còn là lúc để nghệ sĩ cầu mong cho sự nghiệp của mình được phát triển thuận lợi. Dù thời gian có thay đổi, lễ giỗ tổ vẫn luôn giữ được giá trị văn hóa sâu sắc, góp phần bảo tồn và phát triển nghệ thuật sân khấu nước nhà.

Lễ giỗ tổ là dịp để nhìn lại những thành tựu trong quá khứ và hướng tới tương lai với niềm tin rằng nghệ thuật sân khấu sẽ tiếp tục được gìn giữ, phát triển và trở thành niềm tự hào của dân tộc.